Evrimsel olarak önemli birim

Evrimsel olarak önemli birim ya da İngilizce "evolutionarily significant unit" teriminin kısaltması olarak ESU, doğa koruma amacı bakımından ayrı sayılan bir organizma popülasyonudur. Bu terim herhangi bir tür, alt tür, coğrafi ırk ya da popülasyon için kullanılabilir. Her ne kadar bir ESU bir biyolojik tür değil ama alt tür ya da bir varyete olsa bile sıklıkla ESU yerine "tür" terimi kullanılmaktadır.

Tanım

ESU'nün tanımı aşağıdaki kriterlerden en az birini içerir:

1. Mevcut coğrafi ayrım,
2. Gen akışının geçmişte kısıtlanması nedeniyle ilgili ESU'lar arasında nötr göstergelerde ortaya çıkan genetik farklılık,
3. Doğal seçilimde oluşan farklılıklar nedeniyle bölgesel olarak ortaya çıkmış fenotipik özellikler.

İkinci kriterde fiksasyon indeksi F_ST ile ölçülen popülasyonlar arası gen akışı dikkate alınır. İki popülasyon arasında "nötr göstergeler" olarak bilinen ve her iki popülasyona da bir adaptasyon avantajı sağlamayan genler arasında yüksek düzeyde farklılık gen akışı olmadığı anlamına gelir ve bu iki popülasyon arasında tecrit nedeniyle tesadüfi genetik sürüklenme olduğunu gösterir. Nötr göstergeler arasındaki önemli farklılığı önlemek için popülasyonlar arasında her nesilde çok az sayıda göçmene ihtiyaç duyulur. Nesil başına tek bir göçmen bile nötr göstergelerin popülasyonlar arasında gen akışı olduğunu göstermeye yeterli olur ki bu da nötr göstergeler ile popülasyonları ayırt edebilmeyi oldukça zorlaştırır.

Üçüncü kriter ise nötr genetik göstergelere bakmadan popülasyonların bölgesel olarak adapte oldukları özellikleri dikkate alır. Popülasyonlar arasında bir miktar gen akışı olması durumunda ve ESU'ler arasında nötr göstergeler arasında çok az farklılık olsa bile bölgesel adaptasyonlar görülebilir. Fenotipik özelliklerdeki genetik farklılıkların ve farklı habitatlar arasındaki seçilim değişimlerinin analizi yapabilmek için karşılıklı nakil deneylerine gerek vardır. Bu tarz deneyler ikinci kriterdeki fiksasyon indeksi testlerinden daha zordur ve çok ender bulunan ya da tehlikedeki türler için mümkün olmayabilir.

Örneğin Hemileuca maia türü güvenin New York'ta Ontario Gölü ve Kanada'da Ottawa yakınlarında bulunan popülasyonları yalnızca su yoncası olarak bilinen Menyanthes trifoliata bitkisiyle beslenir ve diğer popülasyonlarından morfolojik olarak ayırt edilemese ve test edilen genetik farklılıkları olmasa bile bu popülasyonlar konakçı bitkileri için oldukça önemli bir adaptasyon geçirmişlerdir öyle ki en yakın genetik akrabalarının tamamı bu bitki üzerinde yetiştirildiklerinde ölmüşlerdir. Bu vakada nötr genetik göstergeler arasındaki farkları azaltmak için gen akışı yeterlidir ancak bölgesel konakçı adaptasyonunu engellememiştir.

Evrimsel olarak önemli olan birimler ve olmayan birimler arasında açık bir farklılık oluşturamadığı için ve popülasyonlar arasındaki genetik farklılıklar bir süreklilik oluşturduğundan hem ikinci hem de üçüncü kriterler sorunludur ve evrimsel olarak önemli birimlerin hem genetik hem de ekolojik süreçlerle tanımlanmasında tartışma yaratabilir. ESU'leri tanımlamada farklı yaklaşımların kendilerine özgü yararları olduğu için ve bağlama göre yönetim şekli ve ihtiyaçlar değişiklik gösterdiğinden bazıları ESU'lerin tanımlanmasında "duruma göre" bir yaklaşımı tercih eder ve farklı tanımlama yöntemleri ile ortaya çıkan bilgileri değerlendirmeye alabilir.